Een schaaf is een handgereedschap dat wordt gebruikt om dunne laagjes materiaal van een oppervlak af te snijden, meestal hout, om het vlakker en gladder te maken. Het is een van de oudste en meest fundamentele gereedschappen in de houtbewerking en wordt gebruikt voor het bewerken van houten planken, balken en andere werkstukken.

Een schaaf bestaat uit een scherp metalen mes, ook wel een schaafbeitel genoemd, dat stevig is gemonteerd in een metalen blok, bekend als de schaafzool of zool. De schaafbeitel is verstelbaar en kan worden aangepast om meer of minder materiaal af te snijden, afhankelijk van de gewenste dikte van de spaanders. Het schaafijzer steekt een klein beetje uit de zool, zodat het het hout raakt en er dunne krullen vanaf kan schaven.

Het gebruik van een schaaf vereist enige vaardigheid en precisie om een gelijkmatige en gladde afwerking te bereiken. De schaaf wordt vastgehouden bij het handvat terwijl de schaafzool over het oppervlak van het houten werkstuk wordt geschoven. De schaafbeitel snijdt dunne spaanders van het hout, wat resulteert in een gladder oppervlak.

Schaafmachines zijn er in verschillende maten en types, waaronder de blokschaaf, de bank- of bankiersschaaf, de vlakschaaf en de handschaaf. Elk type schaaf heeft zijn eigen specifieke toepassingen en voordelen, afhankelijk van het type houtbewerkingsproject en de gewenste afwerking.

Over het algemeen is een schaaf een essentieel gereedschap voor houtbewerkers en timmerlieden voor het bewerken en glad maken van houten oppervlakken, het aanpassen van krommingen en het voorbereiden van werkstukken voor verdere afwerking.